رازی باستانی از گونه‌ی انسان که در آب دهانش نهفته بود!

مجله علمی ایلیاد - برخی افراد می‌گویند که چشمان‌شان به چشمان مادران خود رفته، اما حالا می‌توانند ادعا کنند که بزاق مادر بزرگِ مادر بزرگِ مادر بزرگِ مادر بزرگِ مادر بزرگِ مادر بزرگ خود را دارند.

تغییر ژن «موکوز» بزاق انسان، نشانه‌هایی از به ارث رسیدن آن از جدی بسیار دور به‌دست داده است. این ژن نه تنها در میان انسان‌های امروزی منحصربه‌فرد است، بلکه اصلاً شباهتی به ژن فامیل‌های‌مان یعنی نئاندرتال‌ها و دنيسوان‌ها ندارد. پس این سوال پیش می‌آید؛ این ژن را از چه کسانی به ارث برده‌اند؟ «MUC7» ژنی است که حلقه‌های طولانی پروتئینی به‌نام «موسين» را تشکیل می‌دهد و در حالت چسبندگی بزاق نقش دارد. همه‌ی ژن‌های MUC7 مشابه نیستند و برخی تغییرات در آن می‌تواند در بررسی دودمان‌های مختلف در جمعیت انسان امروزی مفید و موثر باشند.

این طرح را گروهی از محققان دانشگاه بوفالو در آمریکا پیاده کردند. آنان ژن MUC7 حاصل از ۲،۵۰۰ ژنوم انسان‌های امروزی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند، تا ببیند چه رازهایی در این تفاوت‌ها نهفته است. در تحقیقات قبلی، رابطه‌ای میان تعداد توالی‌های تکرار شونده و محافظت در برابر بیماری آسم گزارش شد، اما در این مورد، هیچ رابطه‌ای به‌دست نیامد.

بر اساس نمونه میکروب‌های جمع آوری شده از مجموع ۱۳۰ داوطلب، محققان موفق به یافتن رابطه‌ای میان انواع ژن MUC7 و انواع میکروب‌های موجود در دهان ما شدند. اما سورپرایز بزرگی در شجره‌نامه نهفته بود. محققی به‌نام «عمر گوکچومن» گفت: «ما وقتی به تاریخچه‌ی این ژن نگاه کردیم، نشانه‌ای از آمیزه‌ای قدیمی در جمعیت‌های امروزی آفریقا دست یافتیم.»

گفته‌های این محقق را می‌توان اینگونه به زبان ساده توضیح داد که اجداد باستانی ما در برهه‌ای از تاریخ، کاری فراتر از گفتگویی ساده با گروه دیگری از انسان‌ها انجام داده‌اند. این آمیزه‌های قدیمی معمولاً زمانی دیده می‌شوند که دیدارهای متعددی میان انسان‌ها و نئاندرتال‌ها وجود داشته باشد. نئاندرتال‌ها در طول ده‌ها هزار سال در اروپا و آسیا با انسان‌ها رابطه برقرار کرده و نژادهای تلفیقی را پدید آوردند.

این قضیه در مورد دنيسوان‌ها نیز صدق می‌کند. آن‌ها قبل از مهاجرت به سمت شرق، با انسان‌ها و نئاندرتال‌ها همزیستی داشتند. نشانه‌های این نوع در هم آمیختگی، اثراتی از قبایل انسانی گمشده و کوچ ژنومىِ انسان، برجای گذاشته است. لذا اصلاً جای تعجب ندارد که ما ژنی را از گروه دیگری از انسان‌ها به ارث برده‌ باشیم. این واقعیت که ژن MUC7 در نئاندرتال‌ها و دنيسوان‌ها به نمونه‌ی مشترک آن در انسان‌های امروزی شباهت دارد، بر مساله رازآلودى دامن می‌زند.

آقای گوکچومن افزود: «بر اساس تجزیه و تحلیل‌های ما، معقول‌ترین توضیح برای این مساله، تداخل ژنی در عصر باستان است. در این فرآیند، ماده‌ی ژنتیکی از گونه‌های «شبح» انسان‌های باستانی به بدن انسانی دیگر ورود می‌یابد. این خویشاوند ناشناخته، شاید گونه‌ای باشد که قبلاً کشف شده، مثل زیرگونه‌های هوموارکتوس یا هومونين کشف نشده. ما نام گونه‌ی شبح را بر آن گذاشته‌ایم چون هیچ سرنخی از منشاء آن ژن در اختیار نداریم و البته هیچ فسیلی هم پیدا نکرده‌ایم. باید بپذیریم که انسان‌های شبح، بسیار خارق‌العاده هستند.»

این اَشباح هرچه که باشند، احتمال می‌رود که آمیزش دو گونه‌ی انسانی در حدود ۱۵۰،۰۰۰ سال پیش به وقوع پیوسته باشد. شاید انسان در حدود ۴۰۰،۰۰۰ سال پیش راه خود را از اجداد نئاندرتال جدا کرد، اگرچه این دو به طریقی ارتباط خود را با هم حفظ کردند. به‌نظر می‌رسد که تلفیق دو گونه، میان گونه‌های هومونين ابتدایی مختلف، استثناء نیست.

ما همگی با این معشوقه دیرین خداحافظی کرده‌ایم و قول داده‌ایم که هرگز دیداری بین‌مان پیش نیاید. این اولین باری است که ما شواهدی پیدا کرده‌ایم که نشان می‌دهد اجداد ما نه تنها بزاق‌شان را معاوضه کردند، بلکه این بزاق را حفظ کردند.

این مقاله در مجله‌ی Molecular Biology and Evolution منتشر شد.

نوشته: مایک مک‌را
ترجمه: زهرا جهانبانی - مجله علمی ایلیاد