چالش های همسرگزینی در ایران

همانگونه که امیل دورکیم جامعه شناس فرانسوی قرن نوزدهم خاطر نشان می کند، در دنیای امروز، افزایش جمعیت و گسترش تقسیم کار اجتماعی و بوجود آمدن مشاغل متنوع، موجب ارتباطات اجتمـاعی زیـاد، تـراکم اخلاقی و ارزش ها و هنجارهای گوناگون در جامعه شده است. هرچند تنوع ارزش ها و هنجارها در جوامع مختلـف، از دیر باز وجود داشته، اما آنچه که ویژگی جامعه ی جدید است، وجود این تنوع در یـک جامعـه ی واحـد مـی باشد.

به گفته دورکیم جامعه قدیم که مبتنی بر همانندی بوده، جـای خـود را بـه جامعـه جدیـد کـه دارای خصیصه تمایز پذیری اجتماعی است، می دهد. در جامعه جدید در مقایسه با جامعه قـدیم، افراد بـا یکـدیگر متفاوت هستند و هر قشر و گروه دارای ارزش ها، هنجارها، الگوهای رفتار و رسوم اجتمـاعی خـاص خـود مـی باشد.

در نیمه دوم قرن بیستم و در آستانه قرن بیست و یکـم، تنـوع هنجارهـای اجتمـاعی عـلاوه بر اینکه جوامع کشورهای غربی را از تمایزپذیری اجتماعی بیشتری برخوردار نمود، در کشورهای جهان سوم نیز، با توجه به ورود تحولات ناشی از مدرنیته به این جوامع، آنها را نیز تحت تأثیر قرار داده و یک دسـتی و هماننـدی اجتماعی گذشته شان را تبدیل به تمایز اجتماعی نمود.

در نتیجه این تغییرات، گروه ها و اقـشار اجتمـاعی، حتـی افراد یک شبکه خویشاوندی و بالاتر از آن، افراد یک خانواده، دیگـر مثـل جامعـه گذشـته دارای افکـار، عقایـد، الگوهای رفتار مشابهی نیستند، بلکه هر گروه و حتی هر فردی از الگوهای رفتار متفاوتی پیروی می نماید. ایـن امـر خود را در ازدواج و همسرگزینی به وضوح نشان می دهد.

دختران و پسران در دوران کنونی، برای یافتن شریک زندگی خود، از نظر یافتن یک همسر همسان با خود، دچار مشکل هستند. آنها دیگـر مثل دوران گذشته نمی توانند همسر خود را ندیده و نشناخته انتخاب نمایند و امیدوار به همسانی فکری، ارزشـی و هنجاری در زندگی مشترک آینده شان باشند. لذا توجه جوانان به همسانی فکری، اخلاقی و هنجاری در امر همسر گزینی بصورت یکی از مشکلات آنها در آمده و در بسیاری موارد بعنوان مانعی در امر ازدواج آنان قـرار گرفته است. آنها به خوبی دریافته اند که عدم توجه به این امر می تواند موجـب شـکنندگی ازدواج شـده و در نهایت به طلاق منجر شود.

هر قدر زوجین از دیـدگاه های اجتمـاعی نظیر تحصیل، اشتغال، سن و فرهنگ، تـراز یکـدیگر باشـند، بـه همـان نسبت میزان طلاق رو به کاهش می گذارد. هر قـدر زوجـین از نظـر خُلـق و خـوی و مـنش مکمـل یکدیگر باشند، باز به همان نسبت میزان طلاق کاهش می یابد.

یکی دیگر از مشکلات جوانان در امر همسر گزینی و ازدواج، مربوط به قرار داشـتن جامعـه ایـران در مرحلـه گذار از سنت به مدرنیته می باشد. این امر در مسئله ازدواج خود را به شکل تفاوت نسل ها نشان مـی دهـد. رونـد تحولات در ارزش ها، رسـوم و الگوهـای رفتـاری بـه قـدری سـریع اسـت کـه آنـرا در فاصـله دو نـسل (والـدین و فرزندانشان) می توان تشخیص داد. فرزندان تأثیر بیشتری از قالب های دنیای مـدرن مـی پذیرنـد و در انتخـاب همسر، معیارها و ملاک های دنیای متمدن را بیش از الگوهای ارزشی والدینشان در نظر می گیرند.

امـروزه بـرای زنان معیارهایی از قبیل نقش اجتماعی، تحصیلات دانشگاهی، تساوی حقـوق بـا مـردان، اشـتغال در کارهـای خارج از منزل، از مسائلی است که مورد توجه آنان در انتخاب شوهرانشان می باشد.

والدین در ایران هنوز نقش تعیـین کننـده ای در مـشاوره با فرزندانـشان در انتخاب همسر دارند و بعضأ الگوهای ارزشی شان متفاوت با فرزندانشان است که موجب چالش بین معیارهای والدین و فرزندان می شود (ساروخانی،۱۳۸۰). به نظر می رسد در جامعه کنونی ایران در اکثریت خـانواده هـا بـین فرزنـدان و والـدین در مـورد مـلاک هـای همسرگزینی یک نوع مصالحه بوجود آمده است؛ هر طرف تا حدودی به نفـع طـرف دیگـر از ترجیحـات خـود کاسته و سلائق و خواسته های خود را تعدیل نموده است. در واقع، والدین و فرزندان توانسته اند تا حدود زیادی بر سر انتخاب همسر به گزینه های یکدیگر توجه نموده و به توافق برسند. با این وجود تفاوت ارزش های والدین و فرزنـدان در بـسیاری از خـانواده هـا همچنـان بـه عنـوان یکـی از مـشکلات همـسر گزینی جوانـان وجـود دارد(باهر، ۱۳۸۰).

ازدواج به عنوان یک پدیده اجتماعی همواره از جنبه های مختلف قابل مطالعه و بررسی است. تا پیش از دوران معاصر، ساماندهی و فرایند ازدواج جوانان به عنوان یکـی از مهـم تـرین کارکردهـای خـانواده در درون ساختار یاد شده از طریق دخالت مستقیم اعضای خانواده، پرس وجوی اقـوام و خویـشاوندان و یـا بـا معرفـی خیرین امر ازدواج تحقق پیدا می کرد، اما امروزه به دلیل شرایط فرهنگی و اجتماعی، این قرارداد اجتماعی مهـم دستخوش تغییرات و تحولات اساسی شده است. به گونه ای که ما شاهد روش های گوناگون ازدواج در سطح جامعه هستیم. ازدواج سنتی، ازدواج مدرن، ازدواجی که مخلوطی از سنت و مدرنیتـه اسـت و سـرانجام ازدواج های اینترنتی(منصور نژاد، ۱۳۸۲).