آینده‌ی اِتنا چقدر خطرناک و ویران‌گر است؟

مجله علمی ایلیاد - دانشمندان با دقت مشغول نظارت بر آن هستند. حتی قدرتمند‌ترین نیروهای طبیعت نمی‌توانند از قوانین فیزیک فرار کنند؛ براساس آخرین اندازه‌گیری‌ها، کوره‌ی آتشینِ کوه اِتنا، به آهستگی در حال فرورفتن در دریای مدیترانه با سرعتی ثابت است. این اولین‌باری است که دانشمندان توانسته‌اند حرکت آتشفشانی را به‌طور کامل مشاهده کنند، البته به لطف ۱۰۰ ایستگاه GPS در اطراف کوه اتنا که داده‌های موقعیتی را ظرف ۱۱ سال گذشته، ثبت کرده‌اند.

به گفته‌ی دانشمندان، این لغزش خیلی آهسته است، اما اکنون توقف‌ناپذیر شده است و با غرق شدن آتشفشان، می‌توانیم شاهد یک‌سری خطرات شدید در اطراف جزایر سیسیل باشیم. از این رو، انبوهی از گردشگران و دانشمندانی که گرد هم جمع شده‌اند تا در مورد این عجایب طبیعت صحبت کنند. محقق ارشد «جان موری»، از دانشگاه اوپن انگلیس، گفت: «مطالعات قبلی که بر روی آتشفشان‌های منقرض شده، انجام شده نشان دادند که سقوط آن آتشفشان‌ها نیز به همین شکل صورت گرفته و بعداً فجایع فاجعه‌باری را در تاریخ بشریت ایجاد کرده است. حرکات ثابت می‌توانند لغزش بزرگی را در طول ساحل اتنا به‌وجود بیاورند و سونامی‌های مخربی را در نواحی پیرامون آن ایجاد کنند.»

به گفته‌ی موری، این حرکتِ مداوم همچنین مشکلاتی را برای متخصصان آتشفشان ایجاد کرده و پیش‌بینی زمان فوران بعدی و جهت جریان ماگما را دشوار کرده است. هر از گاهی فوران‌هایی با درجات و انواع متفاوت در کوه اتنا رخ می‌دهند و مهم است که دانشمندان بتوانند خوانش‌های دقیقی از اتفاق و زمان آن انجام دهند.

محققان می‌گویند که جای نگرانی نیست، اما باید مطالعات دقیق‌تری بر روی کوه اتنا صورت گیرد تا مطمئن شویم که ناگهان گرفتار فوران، لغزش یا سونامی نمی‌شویم. داده‌ها حاکی از آن است که این آتشفشان در مسیر کلیِ شرق و جنوب شرقی در حال حرکت است و شیب آن ۱ تا ۳ درجه است. این آتشفشان به آرامی به سمت شهر ساحلی جیاره، در حال حرکت است. این شهر حدود ۱۵ کیلومتر با آن فاصله دارد.

محققان علاوه‌بر تصاویری که از این میدان به‌دست آورده‌اند، آتشفشانی شبیه‌سازی شده را در آزمایشگاه ساختند تا بیشتر بررسی کنند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

این آتشفشان با میانگین سرعت ۱۴ میلی‌متر در سال، در حال نزدیکی است و نیازی نیست که ساکنان شهر جیاره، با عجله وسایل‌شان را جمع کنند، اما اگر این حرکت آهسته فشارها و تنش‌هایی را ایجاد کند که تغییرات بزرگتری در چشم‌انداز شهر ایجاد شود، آنگاه باید نگران بود. موری به بی‌بی‌سی گفت: «به نظرم چیزی که باید مراقب آن باشیم این است که اگر ظرف ۱۰ سال، سرعت حرکت دوبرابر شود، این خود هشداری است. اگر این سرعت نصف شود، آنگاه می‌گویم که جای نگرانی نیست.» این مساله فقط برای کوه اتنا صدق نمی‌کند؛ اندازه‌گیری‌های موری و گروهش در مطالعه‌ی آتشفشان‌های دیگر در سراسر جهان و چگونگی تغییر آتشفشان توسط توپوگرافی آن نیز سودمند بوده است.

در این مورد، محققان تصور می‌کنند که رسوبات ضعیف در زیر کوه اتنا حرکت سراشیبی آتشفشانِ ۳،۳۲۹ متری را امکان‌پذیر کرده است. درنهایت، این امر می‌تواند باعث شکست بزرگ‌مقیاس شیب شود، اما این گروه، تأکید دارد که جای نگرانی نیست. با این فوران‌های منظم، به آسانی نمی‌توان دقیقاً متوجه شد که کوه اتنا چگونه در آینده گسترش و تغییر پیدا خواهد کرد؟

موری به مجله‌ی تلگراف گفت: «نزدیک به یک میلیون نفر در نزدیکی اتنا زندگی می‌کنند، بنابراین تخریب اموال و دارایی‌ها و مرگ‌ومیر آن‌ها فاجعه‌ای بزرگ خواهد بود. اما با اطمینان نمی‌توانم بگویم درحال حاضر هیچ نشانه‌ای از این اتفاق وجود ندارد. حتی اشاره به این رویداد خطرناک، می تواند برای مردمِ ساکن اتنا بسیار ناامیدکننده باشد؛ بنابراین امیدوارم اشتباه برداشت نکرده باشند.»

این تحقیق در بولتن علمی Volcanology منتشر شده است.

نوشته: دیوید نیلد
ترجمه: سحر الله‌وردی - مجله علمی ایلیاد