خاستگاه و اشکال مختلف بیان خشم و نیز پیامدهای آن در پژوهشهای بنیادی و کاربردی روان شناختی جایگاه ویژهای به خود اختصاص داده است. از دیدگاه روان شناسان تکاملی، خشم از تاریخچه تکامل ارگانیزم سرچشمه میگیرد و با طبیعت بشر در آمیخته است. این هیجان به بقای فرد و نوع بشر کمک کرده و در تسهیل پاسخهای سازگارانه ، به ویژه پاسخهای جنگ یا گریز به هنگام مواجه شدن با خطر، ابزاری بی بدیل به حساب میآمد. با وجود این، تکامل و انتخاب طبیعی هیچ گونه آینده نگری ندارد و الزاماً به معنی پیشرفت نیست (هرگنهان و السون، ۲۰۰۱، ترجمه سیف، ۱۳۸۲).
کارکرد مثبت و فواید خشم در واکنش به بیعدالتیها و جرأت ورزی غیر قابل انکار است و در عین حال، توان بالقوه آن برای تخریب و آسیبهای فردی و اجتماعی بسیار زیاد است. این هیجان متلاطم در همه شئون زندگی روزمره حاضر است و ویژگی مشترک بسیاری از اختلالاتی است که متخصصان سلامت روانی و خدمات اجتماعی در موقعیت های مختلف با آنها مواجه میشوند؛ خشم به طور مشترک در اختلالهای متعدد شخصیت، بیماریهای روان تنی، اختلالهای سلوک، اسکیزوفرنیا، اختلالهای دو قطبی، اختلالهای شناختی و کنترل تکانه و شرایط مختلف ناشی از ضایعه مشاهده میشود(تایلر و نواکو، ۲۰۰۵).
جالب است که اشتیاق برای مطالعه خشم به وسیله پیوند هویت آن با اختلالات پزشکی افزایش یافته است. شاید در ذهن مردم، خشم به پیام آور مرگ تبدیل شده است. زیرا، در طول تاریخ، افراد بشر در نتیجه خشم و خصومت مردهاند. البته، علت مرگ اکثر قربانیان خشم بیرونی است. یعنی، آنها بر اثر آسیب وارده بر بافت بدن که در نتیجه رفتارهای ناشی از خشم رخ میدهد، میمیرند. بنابراین، آثار زیانبار خشم هم متوجه درون و هم متوجه بیرون است و در هر دو صورت مردم در اثر خشم ممکن است زندگی خود را از دست بدهند (اسپیلبرگر و رهیسر ،۲۰۰۷).
همچنین خشم افراد را در مقابل سایر بیماری های جسمی آسیب پذیر میسازد(تایلر و نواکو، ۲۰۰۵). براساس توافق بسیاری از صاحبنظران ، خشم یکی از هیجان های اصلی بشر است که بعد از ترس بیشترین مطالعات را به خود اختصاص داده است. در مورد خشم تعاریف متعددی از سوی فلاسفه و روان شناسان ارائه شده است ، ولی در تمام آنها می توان دو نکته مشترک را مشاهده کرد:
۱- عامل اصلی بروز خشم ، تهدید ها و ناکامی ها و موانعی است که سر راه افراد قرار می گیرد ،
۲- هدف خشم اغلب دفاع ، جنگ و تخریب است (ملکی، ۱۳۸۵).
در سالهای اخیر، پژوهشگران سازههای خشم و خصومت را متمایز کردهاند و از نظر آنها خشم به عنوان یکی از عوامل خطر ساز روانشناختی برای ابتلا به انسداد عروق کرونری محسوب میشود. چنان که استریک و استپتو (۲۰۰۴) بیان کردند، رابطه خشم با بیماری عروق کرونری، نیرومند و پایدار است. این واقعیت به وسیله دادههای مربوط به مرگ و میر مردان که از یک نمونه بزرگ در یک مطالعه آینده نگر که توسط ایکر، سالیوان، کلی هایس، دی اگوستینو و بنیامین (۲۰۰۴) جمع آوری شد و نیز به وسیله تحقیق جالبی که به وسیله روزنبرگ و همکاران(۲۰۰۱) درباره رابطه بیان چهرهای با کم خونی موضعی انجام شد، تأیید شده است (تایلر و نواکو، ۲۰۰۵).
با وجود انبوهی از شواهد پژوهشی، دیگر درباره تاثیر خشم مهار نشده بر رفتار، فرایندهای شناختی و سلامتی تردیدی باقی نمانده است. پورجوزی (۱۳۷۳) هم در ایران به این نتیجه رسید که تعداد و شدت انسداد عروق کرونری قلب با میزان خشم و خصومت رابطه نیرومندی دارد. آثار ضعف و کاستی در مدیریت خشم از ناراحتی شخصی و تخریب روابط بین فردی فراتر رفته و با اختلال در سلامت عمومی، ناسازگاری و پیامدهای زیانبار رفتار پرخاشگرانه پیوند خورده است. در صورتی که این هیجان نیرومند به درستی مهار نشود، میتواند مانع موفقیت همه جانبه شده و کارکرد بهینه افراد، گروهها و جوامع را به شدت تهدید کند. (بارون۲۰۰۱).
خشم یک هیجان پیچیده و حیرت انگیز است و تعارض ها و تردیدهای چند گانه درباره کنترل آن وجود دارد. زیرا، اغلب منبع نشاط و در عین حال عامل ناخشنودی است؛ به عنوان یک تجربه ذهنی، به طور عجیبی از کیفیت های خدمت به خود برخوردار است که به ویژه در زمینه انتقام میتواند مسرت بخش باشد. بنابراین، ما قدر کارکردهای مثبت آن را میدانیم و در عین حال، پیامدهای عمومی زیانبار آن را تشخیص میدهیم.
تعاریف نظری
خشم: خشم یک حالت هیجانی ذهنی است و با وجود تضاد شناختی و برانگیختگی روانی مشخص میشود.
خشم انگیختگی: خشم انگیختگی به یک وضعیت هیجانی روانی ـ زیستی یا احساس هیجانی درونی که با تنش عضلانی و برانگیختگی سیستم خود مختار و فعالیت غدد درون ریز همراه است اطلاق می شود.
موقعیت های خشم انگیز: موقعیتهای خشم انگیز به عنوان تفاوتهای فردی در آمادگی یا گرایش به ادراک دامنه وسیعی از موقعیتها به عنوان موقعیتهای آزار دهنده یا ناکام کننده و تمایل به پاسخ دادن به این گونه موقعیتها با تشدید خشم انگیختگی تعریف میشود.
نگرش خصمانه: نگرش خصمانه به نگرش پرخاشگرانه شدیدی اشاره میکند که فرد را به سوی رفتار پرخاشگرانه سوق میدهد.
خشم بیرونی: برون ریزی خشم به بیان کلامی یا فیزیکی خشم اشاره میکند که شامل ابراز خشم نسبت به اشخاص یا اشیای محیط پیرامون است.
خشم درونی: خشم درونی به جهت گیری بیان خشم به درون شخص اشاره میکند که از تجربه خشم بدون بیان آن خبر میدهد.
همیار وردپرس...
ما را در سایت همیار وردپرس دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : جمشید رضایی بازدید : 199 تاريخ : چهارشنبه 27 دی 1396 ساعت: 18:36