عوامل تداوم روان درمانی از سوی مراجع

چهار عامل اساسی در تداوم و پیگیری روان درمانی از سوی مراجع وجود دارد:

۱- علایم
۲- اشتیاق
۳- وضعیت مالی
۴- مهارت روان درمانگر

کیفیت و کمیت علایم مراجع بسیار مهم است. گاهی شدت آشفتگی بیمار در حدی است که باید بستری شود. دو ملاک مهم در بستری کردن فرد، تهدید برای خود یا دیگران است. هرگاه پای آسیب رساندن به خود یا دیگری مطرح باشد بی درنگ باید وارد عمل شد.

اشتیاق مراجع برای مراجعه به روان درمانگر تابعی از کم شدن کنترل او روی اختلالش است، یعنی به نوعی کشتی فرد به گل نشسته و به جست و جوی کمک برمی آید. نقش اشتیاق مانند جنبه ی روانی یا عاطفی در درمان است. یک اتومبیل آخرین مدل بدون بنزین یا سوخت مناسب کار نمی کند. یک فرآیند درمانی هم بدون اشتیاق جلو نمی رود.

پول جایگاهی حرفه ای به روان درمانی می دهد و حامل معانی متفاوتی است که از یک روش درمانی تا روش دیگر فرق دارد. در برخی روش های درمانی با سخت گرفتن روی مسائل مالی تلاش می شود تا بیمار اگر بیکار است سر کار برود و اگر به درآمد کمی بسنده می کند، شغل و حرفه ی خود را گسترش دهد.

در مواردی پیش می آید که خانواده عهده دار هزینه ی درمان می شود، در چنین شرایطی اگر درمان شدن بیمار به نفع یکی از اعضا نباشد، از پرداخت هزینه سرباز می زند و روند درمان به مخاطره می افتد. بنابراین، بسیار مهم است که بیمار خود عهده دار هزینه ی درمانش باشد یا پس از مدتی پیش رفتن روان درمانی این اتفاق بیفتد.

مهارت درمانگر مهم ترین مسئله است که در کنار اشتیاق بیمار حرف اول را می زند. از سویی، برخی درمانگران بزرگ معتقدند این درمانگر است که برتری دارد نه سبک درمانی. از سوی دیگر، برخی معتقدند که درمانگر برتر در یک سبک برتر شکل می گیرد. بنابراین، عامل درمانگر مهم است اما روش های درمانی مختلف از نظر کمّی و کیفی با هم تفاوت دارند. این تفاوت در محصول درمان مشهود است. مهارت درمانگر و دوره های مهارت محور او مهم تر از تحصیلات دانشگاهی یا جنسیت اوست.

چرا درمانگر خود باید درمان شده باشد؟

البته این شرط در درمان های تحلیلی، به شدت مورد تأکید است، اما در سایر درمان ها مثل رفتاری – شناختی (CBT) به عنوان شرط در نظر گرفته نمی شود. هر چند که یک درمانگر رفتاری – شناختی نیز بایستی روی افکار اتومات یا خودکار خود کار کرده باشد.

درمانگر خود را وارد درمان می کند. اگر درمانگر روی موضوعی که بیمار مطرح می کند خودش مشکل داشته باشد، آن صحبت را مؤثر گوش نمی کند و اگر خوب گوش نکند، درک بیمار تحریف می شود و درمان به سمت و سویی غیر از جهت اصلی اش می رود. ضمن این که، درمانگری که با مشکلات خودش درگیر باشد، خیلی زود در کار دچار فرسودگی شغلی می شود (از پا می افتد). به خاطر همین است که بسیاری از درمانگران ترجیح می دهند در ۱۰-۲۰ جلسه کار را به اصطلاح ببندند. به طور کلی روبه رو شدن تمام عیار با بیماری مُراجع برای درمانگر اضطراب زاست.

چرا درمانگر باید چند مراجع را تحت نظارت یک درمانگر ارشد مداوا کرده باشد؟

با توجه به پرسش و پاسخ قبلی مشخص است که تنها درمان شدن برای اداره کردن جلسه های درمان کافی نیست و بسیاری از ریزه کاری ها که از چشم خود فرد دور می ماند، توسط استاد ارشد به او تذکر داده می شود. جالب است بدانیم وجود برخی کم و کاستی های حرفه ای در اساتید آموزش دهنده باعث شده است مسیر آموزش روان درمانی دستخوش تحریف شود. به خاطر همین است که امروزه بیش تر با جریان پژوهش گرا یا آموزشی روان پزشکی و روان شناسی مواجه هستیم.

چرا درمانگر باید بر علت شناسی اختلال تحت درمان مسلط باشد؟

تسلط علت شناسی مثل داشتن قطب نما در کار است. نگاه به علت شناسی متفاوت است، به عنوان مثال علت افسردگی در رویکرد رفتاری – شناختی افکار ناکارآمد است، مثل این که فرد با خود می گوید: «چه قدر بدبختم». در روان درمانی های روان کاوانه می تواند بازگشت خشم ناخودآگاه به سوی خود باشد. رویکرد روان کاوانه تشخیص های زیاد را مانع درک بیمار می دانند و ممکن است حداکثر ۱۰ طبقه ی تشخیصی داشته باشند. واقعیت این است که هر کسی که آشنایی سطحی با روان درمانی داشته باشد، خیلی بهتر از ملاک های تشخیصی و کتاب های پیرامون آن می فهمد که بیمار چیزی فراتر و متفاوت تر از علایم و نشانه هاست. 

در واقع، منظور از علت شناسی دانستن واقعیت درمان جو است. چه شده که درمان جو آسم دارد؟ آیا آسم نتیجه ی گریه های کودکی برای مادرش است، کودکی که مادر را صدا می کند اما مادر نمی آید و در بزرگسالی این گریه ها تبدیل به خس خس سینه و سرفه شده است؟ یا نه، آسم، آسم است و با تجویز اسپری و سایر داروهای ضد آسم قضیه حل می شود.

شکل های مختلف روان درمانی کدامند؟

روان درمانی می تواند به شکل های مختلفی ارائه شود که رایج ترین آن ها عبارتند از:

۱. انفرادی
۲. زوج
۳. خانواده
۴. گروه

روان درمانی انفرادی شایع ترین شکل روان درمانی است که در آن یک درمانگر و یک بیمار وجود دارد. با این حال ممکن است روان درمانی روی یک زوج توسط یک یا دو درمانگر انجام گیرد. یا این که اعضای یک خانواده با یک یا دو درمانگر خانواده درمانی شوند. افزون بر این، گروه درمانی روز به روز سهم بیش تری را در ارائه ی خدمات روان درمانی به خود اختصاص می دهد.

گروه درمانی، نوعی فرآیند درمانی است که یک یا دو درمانگر دوره دیده با استفاده از تعامل گروه های کوچک (به طور معمول ۶-۱۲ نفر) تلاش می کنند مشکلات شخصیتی بیماران را به شکلی حساب شده تعدیل و اصلاح نمایند. در عین حال، مقرون به صرفه بودن و صرف زمان کم تر از ویژگی هایی هستند که در رواج هرچه بیش تر گروه درمانی نقش عمده ای دارند.

چه گروه های سنی می توانند از روان درمانی استفاده کنند؟

محدودیت سنی خاصی در این مورد وجود ندارد. کودکان، نوجوانان، بزرگسالان و سالمندان می توانند از روان درمانی استفاده کنند، چرا که مسائل هر گروه سنی متفاوت است. روان درمانگران بر اساس گروه سنی روش کاری خود را تغییر می دهند، به عنوان مثال در مورد کودکان از بازی درمانی یا نقاشی استفاده می کنند.

امروزه، با توجه به اهمیت بلایای طبیعی و به ویژه بازیابی قربانیان پس از حمله های تروریستی، نقش روان درمانی برجسته تر از پیش شده است. بنابراین، روان درمانی از چارچوب مطب ها و کلینیک ها فراتر رفته و به عنوان عامل مداخله در بحران مطرح می شود.

منبع : محمدپور یزدی، احمدرضا؛ روان درمانی چیست؟ (آشنایی با مداخله ها و درمان های روان شناسانه)، تهران: نشر قطره، (۱۳۸۸).